Η Μέσα Μάνη ή Προσηλιακή, η «κατεξοχήν» Μάνη, ένας τόπος ακραίος, κυριολεκτικά-γεωγραφικά και μεταφορικά- ιδιοσυγκρασιακά. Είναι τόπος άγονος, άνυδρος, πετροσπαρμένος. Αντί να φυτρώνουν δέντρα, φυτρώνουν πύργοι. Κανείς δεν μπορεί να περιγράψει τα συναισθήματα και τις δονήσεις που εκπέμπει αυτή η γη. Κανείς δεν μένει αδιάφορος. Τη Μέσα Μάνη ή θα την αγαπήσεις ή θα τη μισήσεις. Μέση οδός δεν υπάρχει.
Παλιό συγκρότημα αποθηκών στον Γερολιμένα, που σήμερα έχει μετατραπεί σε ατμοσφαιρικό ξενοδοχείο
Ερχόμενοι από τη Μεσσηνιακή (Έξω) Μάνη, το πρώτο χωριό που συναντούμε είναι το Οίτυλο, που και στην «όψη» μοιάζει να βρίσκεται στο μεταίχμιο των δύο περιοχών. Πρόκειται για ένα όμορφο, μεγάλο χωριό, που κάποτε, πριν από τον 18ο αιώνα, αποτελούσε την άτυπη «πρωτεύουσα» ολόκληρης της Μάνης.
Γύρω στα 1675, περίπου 800 Οιτυλιώτες, οι περισσότεροι μέλη της σπουδαίας οικογένειας των Στεφανόπουλων, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό για να γλυτώσουν από μια τεράστια βεντέτα που ξέσπασε ανάμεσα στην οικογένειά τους και τον, τουλάχιστον, αμφιλεγόμενο, Λυμπεράκη Γερακάρη, πειρατή και αυτοανακηρυγμένο Μπέη της Μάνης. Οι περισσότεροι από όσους γλύτωσαν από τις κακουχίες του ταξιδιού, κατέληξαν στο Καργκέζε της Κορσικής, το οποίο σήμερα είναι αδελφοποιημένο με το Οίτυλο.
Η Βάθεια είναι ο πιο διάσημος και πολυφωτογραφημένος οικισμός της Μάνης
Κατηφορίζοντας από το Οίτυλο, επιβάλλεται μια στάση στη Μονή Ντεκούλου (ή Δεκούλου), ένα «ιδιωτικό» μοναστήρι του 16ου αιώνα, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μεταβυζαντινά μνημεία της Μάνης. Εδώ έγιναν οι διαβουλεύσεις ανάμεσα στον Θεόδωρο Ορλώφ και τους Μανιάτες οπλαρχηγούς, που οδήγησαν στη συμμετοχή της Μάνης στην αποτυχημένη επανάσταση του 1770, γνωστή ως «Ορλωφικά». Στο καθολικό του θα δείτε μια εντυπωσιακή τοιχογραφία που αναπαριστά τον Παντοκράτορα πλαισιωμένο από τον ζωδιακό κύκλο.
Στον κόλπο του Οίτυλου, στη βόρεια πλευρά, βρίσκουμε το Καραβοστάσι, στον βυθό του οποίου σε μικρή απόσταση από την ακτή έχουν βρεθεί ένα αρχαίο ναυάγιο, αρχαίοι ραβδωτοί κίονες και αμφορείς του 2ου π.Χ. αιώνα. Στη νότια όχθη, βρίσκεται το γραφικό Λιμένι, κάποτε διαβόητο πειρατικό λημέρι, γνωστό γι′ αυτό το λόγο και ως «Μικρό Αλγέρι», όπου κυριαρχεί ο πύργος των Μαυρομιχαλαίων, το ονομαστό «Παλάτι».
Από την Αρεόπολη προς το νότο
Από το Οίτυλο τα σκήπτρα της «πρωτοκαθεδρίας» της Μάνης τα πήρε η Αρεόπολη. Η πρώτη εντύπωση της μικρής κωμόπολης από τον κεντρικό δρόμο, είναι μάλλον αποκαρδιωτική, αλλά αλλάζει άρδην όταν εισχωρήσουμε στην καρδιά του παλιού οχυρωμένου οικισμού, όπου η πέτρα κυριαρχεί παντού, στα ατμοσφαιρικά καλντερίμια, τους επιβλητικούς πύργους και τις γραφικές εκκλησίες.
Από το Οίτυλο τα σκήπτρα της «πρωτοκαθεδρίας» της Μάνης τα πήρε η Αρεόπολη. Η πρώτη εντύπωση της μικρής κωμόπολης από τον κεντρικό δρόμο, είναι μάλλον αποκαρδιωτική, αλλά αλλάζει άρδην όταν εισχωρήσουμε στην καρδιά του παλιού οχυρωμένου οικισμού, όπου η πέτρα κυριαρχεί παντού, στα ατμοσφαιρικά καλντερίμια, τους επιβλητικούς πύργους και τις γραφικές εκκλησίες.
Μέχρι τον 18ο αιώνα, η Αρεόπολη ήταν ένα σχετικά ασήμαντο χωριουδάκι, με το σλάβικο όνομα «Τσίμοβα». Η αναβάθμιση αλλά και η αλλαγή του ονόματός της, προς τιμήν του θεού του πολέμου, οφείλεται εν πολλοίς στην παρουσία της σπουδαίας οικογένειας των Μαυρομιχαλαίων και κυρίως στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, όγδοο και τελευταίο Μπέη της Μάνης.
Σούρουπο στο λιμανάκι του Γερολιμένα
Παίρνοντας τον κεντρικό οδικό άξονα, Αρεόπολης-Γερολιμένα-Βάθειας-Ακροταίναρου, θα συναντήσουμε πολλά γραφικά χωριά με πυργόσπιτα και δεκάδες βυζαντινές εκκλησίες. Το πρώτο χωριό στο οποίο αξίζει να αφιερώσουμε λίγο χρόνο είναι η Χαριά με τα όμορφα πυργόσπιτα. Στον Πύργο Διρού, νομίζουμε ότι δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσουμε υπέρ της «αναγκαιότητας» μια επίσκεψης στα περίφημα σπήλαια του Διρού.
Νοτιότερα, στα δεξιά (δυτικά) του δρόμου, θα κάνουμε μια παράκαμψη στη Χαρούδα, για να δούμε κάποια εντυπωσιακά όσο και μυστηριώδη μεγαλιθικά κτίσματα, άγνωστης προέλευσης και χρονολόγησης. Ανάλογα κτίρια θα δούμε και σε άλλα χωριά της Αποσκιερής Μάνης, όπως στους Ανω Μπουλαριούς, αλλά και σε οικισμούς της Προσηλιακής Μάνης, όπως στη Ζούδα.
Στο Τηγάνι και το Κατωπάγκι
Στο χωριό Αγιος Γεώργιος θα στρίψουμε δεξιά με κατεύθυνση τον όρμο του Μέζαπου (όπου κάποιοι τοποθετούν την ομηρική Μέσση), άλλο ένα ξακουστό λημέρι πειρατών. Φτάνοντας στην Αγία Κυριακή, ακολουθούμε για λίγες εκατοντάδες μέτρα τον χωματόδρομο, μέχρι το τέλος του. Από αυτό το σημείο ξεκινάει το μονοπάτι που οδηγεί στο τραχύ Τηγάνι.
Στο χωριό Αγιος Γεώργιος θα στρίψουμε δεξιά με κατεύθυνση τον όρμο του Μέζαπου (όπου κάποιοι τοποθετούν την ομηρική Μέσση), άλλο ένα ξακουστό λημέρι πειρατών. Φτάνοντας στην Αγία Κυριακή, ακολουθούμε για λίγες εκατοντάδες μέτρα τον χωματόδρομο, μέχρι το τέλος του. Από αυτό το σημείο ξεκινάει το μονοπάτι που οδηγεί στο τραχύ Τηγάνι.
Εντυπωσιακή και σπανιότατη αγιογραφία με τον ζωδιακό κύκλο γύρω από τον Παντοκράτορα, στη Μονή Δεκούλου
Ανάμεσα στα κοφτερά βράχια που καλύπτουν όλο το «χερούλι» του Τηγανιού, θα δείτε κάποιες πολύ ιδιαίτερες αλυκές (οι ντόπιοι τις αποκαλούν «σγούρνες»), σε «ομάδες», με πέτρινα χωρίσματα. Λέγεται ότι υπάρχουν τόσες όσες και οι ημέρες του χρόνου. Σε αυτό το άγριο μέρος, «εξορίζονταν» οι «αχαμνόμεροι», οι «παρακατιανοί», αυτοί που είχαν χάσει στα μανιάτικα παιχνίδια εξουσίας. Στην υπερυψωμένη και πεπλατυσμένη απόληψη του ακρωτηρίου, βρίσκονται τα λιγοστά ερείπια ενός κάστρου, που από πολλούς ταυτίζεται με το κάστρο της Μεγάλης Μαΐνης.
Επιστρέφοντας στον χωματόδρομο, συνιστούμε ανεπιφύλακτα να ακολουθήσετε ένα ακόμα μονοπάτι, αυτό που κατηφορίζει στις απόκρημνες πλαγιές του Μεζαλίμονα και οδηγεί στην κρυμμένη, βραχοσκέπαστη Αγήτρια (Παναγία Οδηγήτρια).
Φεύγοντας από την Αγία Κυριακή, αξίζει να περιπλανηθούμε λίγο στο Κατωπάγκι, αυτή την πλατιά, επίπεδη και εύφορη, για τα δεδομένα της Μέσα Μάνης, χερσόνησο, που πήρε το όνομά της από το γεγονός ότι «εκεί κάτω απαγκιάζει», λόγω του βραχώδους «παραπετάσματος» του Κάβο Γκρόσσο. Κάπου ανάμεσα στην Κηππούλα και την περιοχή Ανω Πούλα, στο «οροπέδιο» του Κάβο Γκρόσσο, τοποθετείται η αρχαία Ιππόλα, που αναφέρεται από τον Παυσανία.
Η βραχοσκέπαστη Αγήτρια, στις απόκρημνες πλαγιές του Μεζαλίμονα
Στα βυζαντινά ξωκλήσια της Ανω Πούλας θα δούμε αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη, που θεωρείται ότι ανήκαν στο ιερό της Ιππολαΐτιδας Αθηνάς. Από εδώ, μέσω Οχιάς, θα μπορούσαμε να φτάσουμε στον Γερολιμένα, αλλά έχουμε αφήσει εκκρεμότητες στο τμήμα του κεντρικού δρόμου που παρακάμψαμε με τη βόλτα μας στο Κατωπάγκι.
Το πιο σημαντικό αξιοθέατο σε αυτό το κομμάτι της διαδρομής είναι ένα από τα πιο ιστορικά χωριά της Μάνης, η Κοίτα, η «πολυπυργού». Εδώ θεωρείται ότι υψώθηκαν οι πρώτοι πύργοι, από μέλη αρχοντικών οικογενειών που προέρχονταν από το Νίκλι της Αρκαδίας. Η επίδραση αυτών των οικογενειών ήταν τεράστια, όχι μόνο όσον αφορά την αρχιτεκτονική διαμόρφωση της Μάνης, αλλά και όσον αφορά τα ήθη και τα έθιμα της περιοχής, σε βαθμό που οι νικητές στις τοπικές διαμάχες εξουσίας να αποκαλούνται εκτός από «μεγαλογενήτες» και «νικλιάνοι». Στην Κοίτα διατηρούνται σήμερα σε αρκετά καλή κατάσταση 28 πυργόσπιτα και 11 πολεμόπυργοι.
Από τον Γερολιμένα στο «Τέλος του Κόσμου»
Ο Γερολιμένας, που υπήρξε για σχεδόν έναν αιώνα το σημαντικότερο εμπορικό-διαμετακομιστικό κέντρο της Μάνης, είναι σήμερα ένα ήσυχο παραθαλάσσιο θέρετρο, όπου μπορούμε να ξαποστάσουμε για λίγο, πριν συνεχίσουμε ακόμα νοτιότερα. Στα Αλικα θα βρούμε το νότιο «πέρασμα» που συνδέει Αποσκιερή και Προσηλιακή Μάνη, τον δρόμο που οδηγεί στη Λάγια. Λίγα χιλιόμετρα μετά τα Αλικα, στρίβοντας αριστερά (βόρεια) φτάνουμε στις «αετοφωλιές» του όρους Σαγγιάς, τα «ξεχασμένα χωριά, Μουντανίστικα, Λεοντάκη και Πέπο.
Ο Γερολιμένας, που υπήρξε για σχεδόν έναν αιώνα το σημαντικότερο εμπορικό-διαμετακομιστικό κέντρο της Μάνης, είναι σήμερα ένα ήσυχο παραθαλάσσιο θέρετρο, όπου μπορούμε να ξαποστάσουμε για λίγο, πριν συνεχίσουμε ακόμα νοτιότερα. Στα Αλικα θα βρούμε το νότιο «πέρασμα» που συνδέει Αποσκιερή και Προσηλιακή Μάνη, τον δρόμο που οδηγεί στη Λάγια. Λίγα χιλιόμετρα μετά τα Αλικα, στρίβοντας αριστερά (βόρεια) φτάνουμε στις «αετοφωλιές» του όρους Σαγγιάς, τα «ξεχασμένα χωριά, Μουντανίστικα, Λεοντάκη και Πέπο.
Εμείς, όμως, θα συνεχίσουμε προς Ακροταίναρο. Ακολουθεί η Βάθεια, το πιο «διάσημο» χωριό της Μάνης, γνωστό από αφίσες και καρτ ποστάλ. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό, χτισμένο πάνω σε έναν λόφο, με πυκνή δόμηση και επιβλητικούς διαδοχικούς πύργους, 6 εκ των οποίων ενοικιάστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’70 για διάστημα 20 ετών και ανακαινίσθηκαν υποδειγματικά από τον ΕΟΤ.
Οι πύργοι λειτούργησαν ως ξενώνες για κάποια χρόνια, δίνοντας και πάλι ζωή, έστω και λίγο, στο ερειπωμένο χωριό. Δυστυχώς, όταν στα τέλη του ’90, οι πύργοι επέστρεψαν στους ιδιοκτήτες του, αυτοί βρήκαν δυσβάστακτο το κόστος συντήρησης, με αποτέλεσμα η πανέμορφη Βάθεια να ξαναπέσει σε «χειμερία νάρκη».
Ηλιοβασίλεμα στο Μέζαπο με το ακρωτήρι Τηγάνι στο βάθος
Το Ακροταίναρο ( ή Κάβο Ματαπάς, από το αρχαίο «Μεταπέα Ακρα»), μία από τις «πύλες του Αδη» κατά την αρχαιότητα, στην αρχή του σχηματίζει ένα στενό «λαιμό», μια λωρίδα γης που «συμπιέζεται» από τον όρμο Πόρτο Μαρινάρι, δυτικά, όπου βρίσκεται ο οικισμός Μαρμάρι, με τρεις ωραίες αμμουδερές παραλίες, και τον όρμο Πόρτο Κάγιο («Λιμάνι των Ορτυκιών, από το γαλλικό «Port aux Cailles») στα ανατολικά, με τον ομώνυμο οικισμό. Ανάμεσα στους δύο όρμους, πάνω σε έναν λόφο, στην τοποθεσία Χάρακες, δεσπόζει ο επιβλητικός πύργος Γρηγορακάκη.
Επιστρέφοντας προς τα πάνω
Από το σημείο που βρισκόμαστε, μόνο προς Βορρά μπορούμε να κινηθούμε. Ανηφορίζοντας τον πρόσφατα ασφαλτοστρωμένο δρόμο που περνάει πάνω από το Αχίλλειο, θα φτάσουμε σε ένα ακόμα ιστορικό χωριό, τη Λάγια, που κάποτε είχε πάνω από 1.000 κατοίκους. Οι πύργοι της είναι ιδιαίτεροι, καθώς όσο ψηλώνουν τόσο μεγαλύτερη κλίση παίρνουν προς τα μέσα, δίνοντας την εικόνα κόλουρης πυραμίδας.
Από το σημείο που βρισκόμαστε, μόνο προς Βορρά μπορούμε να κινηθούμε. Ανηφορίζοντας τον πρόσφατα ασφαλτοστρωμένο δρόμο που περνάει πάνω από το Αχίλλειο, θα φτάσουμε σε ένα ακόμα ιστορικό χωριό, τη Λάγια, που κάποτε είχε πάνω από 1.000 κατοίκους. Οι πύργοι της είναι ιδιαίτεροι, καθώς όσο ψηλώνουν τόσο μεγαλύτερη κλίση παίρνουν προς τα μέσα, δίνοντας την εικόνα κόλουρης πυραμίδας.
Νυχτερινή άποψη από τον παλιό οχυρωμένο οικισμό της Αρεόπολης
Βορειότερα στον κεντρικό δρόμο της Προσηλιακής Μάνης και αφού περάσουμε την παραλιακή Κοκκάλα, θα φτάσουμε στο Νυφί με τους ωραίους πύργους. Από τον οικισμό Βίγλα στην άκρη του, ξεκινάει μονοπάτι, που αρχικά φτάνει στην εγκαταλειμμένη Μονή Κουρνού, σε μια τοποθεσία με το σπάνιο για τη Μάνη προνόμιο, να διαθέτει δύο πηγές γάργαρου νερού. Συνεχίζοντας το μονοπάτι μετά τη Μονή Κουρνού, θα βρούμε τη θέση της αρχαίας Αιγίλας.
Κάτω από το Νυφί, βρίσκεται ο πανέμορφος όσο και διάσημος (από διαφημίσεις, αλλά και την ταινία «Tempest-Καταιγίδα» του Τζων Κασσαβέτη) όρμος της Αλύπας. Συνεχίζουμε με κατεύθυνση τον όρμο της Κολοκυθιάς και τον παραλιακό Κότρωνα, στη θέση της αρχαίας Τευθρώνης. Πριν από τον Κότρωνα θα δούμε την όμορφη παραλία της Χαλικιάς, ενώ λίγο μετά την είσοδό μας στο χωριό, ένα στενό δρομάκι κατηφορίζει στην όμορφη «διπλή» παραλία, που σχηματίζεται στο σημείο όπου μια λεπτή λωρίδα γης, οδηγεί στη χερσονησίδα Σκοπά.
Ηρθε ή ώρα να κλείσει η διαδρομή, η ώρα που θα «περικυκλώσουμε» ολοκληρωτικά τη Μέσα Μάνη. Το πρώτο χωριό που θα συναντήσουμε είναι το Φλομοχώρι, με τα εντυπωσιακά και άριστα συντηρημένα πυργόσπιτα. Λίγο πιο πάνω, βρίσκονται τα Λουκάδικα, που απλώνονται στις πλαγιές δύο λόφων. Στον έναν από αυτούς βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαίας Τευθρώνης, γι′ αυτό και οι ντόπιοι αποκαλούν την τοποθεσία «Κάστρο».
Τελευταίο σημαντικό χωριό πριν επιστρέψουμε στην Αρεόπολη, είναι ο Πύρριχος, με αξιόλογο αρχαιολογικό χώρο και δύο παμπάλαια πηγάδια, τα οποία θρυλείται ότι υπάρχουν από την εποχή που πέρασε από εδώ ο Παυσανίας, κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ.. Μύθος ή πραγματικότητα; Στη Μάνη δεν μπορείς να είσαι ποτέ σίγουρος!
Κείμενο: Ηρακλής Μήλας
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου